Parę słów o laktozie
Laktoza jest dwucukrem składającym się glukozy i galaktozy, który znajduję się w mleku i jego przetworach – stąd jego nazwa cukier mleczny. Ciekawe jest to, że ma szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym i przetwórczym (podnosi lepkość artykułu spożywczego, podczas pieczenia brązowieje). Po spożyciu, laktoza w jelicie cienkim jest trawiona przez enzym laktazę do jej składowych – glukozy i galaktozy.
Co to jest nietolerancja laktozy?
Jedną z podstawowych przyczyn nietolerancji laktozy jest niedobór laktazy. Inaczej mówiąc, objawy występują wtedy, gdy spożyjemy więcej laktozy niż pozwalają na to możliwości organizmu do jej trawienie i wchłaniania. Podstawowe objawy to: biegunka u niemowląt; wzdęcia, bóle brzucha, uczucie pełności, oddawanie nadmiernych ilości gazów u dzieci starszych, młodzieży i dorosłych. Zasada jest taka: im więcej laktozy zjemy, tym objawy będą bardziej nasilone. Czas wystąpienia objawów waha się od 30 minut do dwunastu godzin po spożyciu produktu zawierającego laktozę.
Medycyna wyróżnia 3 podstawowe postacie niedoboru laktazy:
- wrodzony niedobór laktazy (alaktazja) – bezwzględnym niedobór laktazy. Objawy występujące to m.in.: biegunki z wodnistymi, kwaśnymi stolcami.
- wtórny niedobór laktazy, który występuje m.in. w przebiegu ostrych zakażeń żołądkowo-jelitowych, enteropatii, mukowiscydozy, choroby Leśniowskiego-Crohna, Wraz z regeneracją śluzówki jelita upośledzona tolerancja laktozy ustępuję.
- pierwotny niedobór laktazy – spotykany bardzo często, jest to postępujące z wiekiem zmniejszenie aktywności laktazy, która w okresie wczesnego dzieciństwa była prawidłowa. Laktaza jest bardzo aktywna w okresie niemowlęcym, po odstawieniu od piersi jej aktywność stopniowo się zmniejsza. To zjawisko jest genetycznie zależne i nieodwracalne.
Rozpoznanie
W diagnostyce wykorzystuje się:
- metody bezpośrednie: pomiar aktywności laktazy w jelicie cienkim
- metody pośrednie: wodorowy test oddechowy (WTO), test doustnego obciążenia laktozą, próba eliminacyjna, ocena pH stolca, badanie molekularne polimorfizmu genu laktazy.
Najczęściej wykorzystuje się WTO, należy jednak pamiętać o czynnikach zmieniających wynik np. stosowanie antybiotyków, ostra biegunka czy palenie tytoniu.
Źródła laktozy
Głównym źródłem laktozy jest mleko oraz jego przetwory (jogurty, kefiry, maślanki, sery żółte, twarogi, śmietana oraz masło). Niewielkie ilości laktozy znajdziemy również w: pieczywie, płatkach śniadaniowych, zupach w proszku, sosach sałatkowych, margarynie, produktach zawierających mleko w proszku, czekoladzie. Jest ona także stosowana jak podstawowych składnik wielu leków.
Zawartość laktozy w 100g produktu:
Mleko krowie 2% - 4,7g
Mleko w proszku odtłuszczone - 51g
Mleko modyfikowane dla niemowląt - 7g
Mleko bezlaktozowe - < 1g
Śmietana 18% - 3,6g
Jogurt naturalny - 4,6g
Maślanka - 4,7g
Kefir 2% - 4,1g
Ser twarogowy półtłusty - 3,2g
Sery pleśniowe - Brie - 0,1g
Ser feta - 1,0g
Mozarella - 1,0g
Ser Edamski tłusty - 0,1g
Twarożek wiejski ziarnisty - 3,3g
Lody śmietankowe - 4,4g
Zalecenie dietetyczne
Postępowanie żywieniowe jest wskazane u osób, u których występują objawy kliniczne nietolerancji laktozy. Postępowanie zależy od rodzaju nietolerancji.
Wrodzony niedobór laktazy - Dieta bezlaktozowa przez całe życie
Wtórny niedobór laktazy - Okresowe wykluczenie laktozy z diety do czasu ustąpienia objawów i wyleczenia przyczyny będącej bezpośrednią przyczyną nietolerancji
Pierwotny niedobór laktozy - Postępowanie etapowe: początkowo dieta bezlaktozowa do czasu ustąpienia objawów, następnie wprowadzenie niewielkich ilości laktozy (dieta niskolaktozowa), ale tak by nie przekroczyć indywidualnej tolerowanej ilości
W praktyce jest to dieta eliminacyjna – niskolaktozowa lub bezlaktozowa w zależności od rodzaju nietolerancji. Podstawowe praktyczne rady to:
- rezygnacja lub mocne ograniczenie spożywania mleka
- ograniczenie spożycia przetworów mlecznych do ilości tolerowanych
Warto zaznaczyć, że fermentowane napoje mleczne – jogurty, kefiry i maślanki – są zwykle dobrze tolerowane ze względu na obniżoną zawartość laktozy w wyniku częściowej fermentacji oraz obecności laktazy z komórek bakterii fermentacji mlekowej
- korzystanie ze specjalnych produktów mlecznych o obniżonej zawartości laktozy (poniżej 1g/100ml)
- staranne dobieranie produktów spożywczych ze względu na zastosowanie laktozy w przemyśle spożywczym i przetwórczym
- w razie braku oczekiwanych rezultatów eliminacji laktozy, do leczenie można włączyć środek farmakologiczny w postaci beta-galaktozydazy (egzogenny enzym trawiący laktozę) dodawanej do mleka (lub w formie kapsułek czy tabletek przyjmując je jednocześnie z produktami mlecznymi o stałej konsystencji)
Wapń w diecie bezmlecznej
Stosowanie diety bezmlecznej może wiązać się z ryzykiem niedoborów wapnia, dlatego zbilansowanie diety w nietolerancji laktozy jest niezwykle ważne! Wapń możemy czerpać z ryb, jaj, nasion roślin strączkowych, warzyw kapustnych, grubych kasz czy orzechów.
Modyfikacje dietetyczne są podstawą leczenia wszelkich nietolerancji pokarmowych. Jednakże stosowanie tak restrykcyjnych diet powinno odbywać się pod kontrolą lekarza i dietetyka, bo przecież mimo takiego czy innego schorzenia można dalej cieszyć się zdrowiem.
Twój komentarz