Selen w przyrodzie
Rośliny przyswajają selen z gleby, jednak ważne jest pH podłoża. Najwięcej selenu występuje w glebie o pH bliskim obojętnemu i zasadowemu np. czarnoziemy. Tam obecne są seleniany, dobrze rozpuszczalne w wodzie i łatwo wchłanialne. Źródłem selenu (Se) są rośliny strączkowe (np. groch, fasola), kapustne (np. brukselka, brokuły) oraz orzechy (np. brazylijskie). Oczywiście obecny jest też w mięsie (szczególnie w podrobach), żółtkach jaj orazrybach (selen z białka jest znacznie lepiej przyswajalny), a także znajdziemy go w pełnowartościowych produktach zbożowych. Przyswajanie selenu zmniejsza dieta bogata w węglowodany proste, witaminę C oraz metale ciężkie, takie jak kadm, ołów czy arsen.
Zapotrzebowanie
Dzienne zapotrzebowanie na selen jest zależne od masy ciała (wynosi około 1 µg/kg mc) i dla ułatwienia przyjęto, że norma na poziomie RDA dla kobiet wynosi 55 µg, a dla mężczyzn 70 µg. Bardzo ważną informacją jest to, że różnica między najwyższą dawką selenu, która nie wywołuje efektów toksycznych (NOAEL= 819 ± 126 µg/dobę) a najniższą dawką, która jest niebezpieczna dla zdrowia (LOAEL= 1540 ± 653 µg/dzień) jest niewielka. Stężenie Se w osoczu, które uznano za wystarczające do prawidłowego funkcjonowania selenoenzymów powinno wynosić około 100 µg/l.
Rola selenu
Po wchłonięciu do organizmu wiąże się z krwinkami czerwonymi oraz albuminami i zostaje przetransportowany do tkanek. W mięśniach, a także w hemoglobinie i osoczu selen przekształca się w selenokompleksy, inaczej selenobiałka/selenoenzymy. To właśnie przez nie selen wypełnia swoją rolę. Obecnie poznano 35 selenobiałek, a opisano działanie tylko 11 z nich. Poniżej kilka przykładów ich funkcji.
Nazwa selenoproteinyRolaPeroksydaza glutationowa komórkowa
- chroni organizm przed stresem oksydacyjnym
- przekształca szkodliwe produkty utleniania lipidów
- bierze udział w redukcji reaktywnych form tlenu
Peroksydaza jelitowa
- bierze udział w wchłaniania i reguluje funkcję witaminy E
- chroni błony komórkowe przed utleniającym działaniem lipidów
Peroksydaza pozakomórkowa
- nasila przeciwutleniające działanie witaminy E
Selenoproteina P
- transportuje selen
- chroni przed utleniaczami
Selenoproteina W
- bierze udział w metabolizmie mięśni
Fundamentalna jest też rola selenu w prawidłowym działaniu tarczycy. Selen wchodzi w skład dejodynaz przekształcających tyroksynę (T4) do trójjodotyroniny (T3). Wpływa też napłodność mężczyzn: poprawia ruchliwość i liczbę plemników. Ważna rolę ma wobec układu immunologicznego (stymuluje produkcje przeciwciał i podnosi aktywność komórek immunologicznych).
Niedobór
Jeżeli poziom selenu w osoczu spada poniżej 85 µg/l mówi się o jego deficycie. Jak wynika z badań epidemiologicznych, średni poziom selenu w surowicy Polaków wynosi ok. 70 µg/l (± 10 %). Niedobór selenu przede wszystkim objawia się osłabioną odpornością organizmu, obniżeniem nastroju (objawy depresji, niepokój, lęki). Przy braku selenu zaobserwowano wysokie ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, niektórych chorób nowotworowych oraz chorób neurodegeneracyjnych.Inne choroby związane z niedoborem tego mikropierwiastka to choroba Keshan (kardiomiopatia mięśnia sercowego) czy choroba Kashin-Beck(degeneracyjne zmiany chrząstki w obrębie stawów kończyn górnych i dolnych).
Selen pełni w organizmie wiele funkcji, nie tylko skupia się na roli przeciwutleniacza, ale wspomaga naszą odporność. Jest też ważny dla zdrowia układu nerwowego. Ten jeden orzech brazylijski zapewni nam zapotrzebowanie na cały dzień (1 orzech zawiera około 90 µg Se).
Twój komentarz